حمل و نقل هوشمند کشور در جاده توسعه - مجله بای بلاگ

بهبود کیفیت ترددها، سهولت جابه جایی و افزایش امنیت در حمل ونقل زمینی از مهم ترین دغدغه هایی است که مدیران شهرها را درگیر خود نموده است.

امروزه در بسیاری از کشورها به طور گسترده از سامانه های حمل ونقل هوشمند به منظور کنترل تراکم ترافیک، افزایش ایمنی جاده ها و فراوری داده های منظم و قابل بهره برداری از شرایط تردد، انتخاب راستا مناسب، مکان یابی وسایل نقلیه عمومی مانند اتوبوس های شهری و بین شهری و بسیاری از کاربردهای موثر در تسهیل آمدوشدهای زمینی بهره می گیرند.

به همین منظور از سال 98، ستاد توسعه فناوری های فضایی و حمل ونقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، گروه هوشمندسازی حمل ونقل را ایجاد کرد.

این گروه با هدف افزایش بهره وری، کیفیت و سرعت ارائه خدمات حمل ونقل زمینی، طرح هایی را در کشور اجرایی نموده است.

در گفت وگو با شهاب خدامرادی، مسؤول بخش هوشمندسازی ستاد توسعه فناوری های فضایی و حمل ونقل پیشرفته، آخرین اقدامات اجرا شده در زمینه هوشمندسازی حمل ونقل در راستا دستیابی به شهرهای هوشمند را جویا شده ایم.

مهم ترین هدف ستاد توسعه فناوری های فضایی و حمل ونقل پیشرفته، کوشش برای سوق دادن ناوگان حمل ونقل کشور به سمت استفاده از فناوری های نوین و به عبارت دیگر هوشمندسازی حمل ونقل است.

شهاب خدامرادی درخصوص مفهوم هوشمندسازی حمل ونقل به جام جم می گوید: عبارت هوشمندسازی حمل ونقل بیشتر در خصوص سامانه های پیشرفته مورد استفاده در حمل ونقل زمینی و درون شهری به کار می رود. فرآیند استفاده از فناوری در ناوگان دیگر مانند هوایی، دریایی و ریلی با پیچیدگی های بیشتری همراه است و بر مبنای استانداردهای دقیق و معینی انجام می گردد. به همین علت ورود فناوری های تازه در این راستاهای حمل ونقلی، قطعا به سادگی وسایل حمل ونقل زمینی نخواهد بود. به همین علت ما هم در بخش هوشمندسازی ستاد، بیشتر تمرکزمان بر استفاده از فناوری های روز در ناوگان های حمل ونقل زمینی معطوف شده است.

وی می افزاید: در حال حاضر احتیاج به هوشمندسازی در بحث حمل ونقل زمینی بیش از سایر ناوگان حمل ونقل است. استفاده از فناوری های نوین می تواند از جنبه های مختلفی مانند کاهش ترافیک، پایش ترددها، مدیریت ناوگان حمل ونقل مورد بهره برداری قرار بگیرد.

به گفته مسؤول بخش هوشمندسازی ستاد توسعه فناوری های فضایی و حمل ونقل پیشرفته، به طور کلی استفاده از فناوری های نوین در حوزه حمل ونقل به افزایش بهره وری، افزایش کیفیت و سرعت ارائه خدمات منجر می گردد.

خدامرادی در این رابطه تصریح می نماید: از مصداق های عینی مزیت هوشمندسازی حمل ونقل می توان به فراگیرشدن استفاده فناوری های روز در این حوزه با هدف افزایش ایمنی، کاهش ترافیک و تصادفات، کاهش تلفات تصادفات جاده ای و حتی کاهش آلودگی هوا و مصرف سوخت اشاره نمود.

شناسایی ظرفیت های اکوسیستم فناورانه حوزه حمل ونقل

خدامرادی با اشاره به مأموریت اصلی ستادهای زیرمجموعه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تصریح می نماید: شناسایی و جهت دهی به اکوسیستم فناوری در حوزه های مختلف، برقراری ارتباط میان اجزای اکوسیستم و بعلاوه تعریف طرح های عملیاتی برای به کارگیری و بهره برداری از ظرفیت های اجزای اکوسیستم فناوری در حوزه های مختلف از اصلی ترین اهداف شکل گیری ستادهای زیرمجموعه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است. در راستای محقق سازی این اصل، اولین مأموریت ما در حوزه هوشمندسازی حمل ونقل، شناسایی اجزای اکوسیستم فناورانه این حوزه و ایجاد شبکه ارتباطی میان این اجزا بود.

وی می افزاید: تعریف طرح های اجرایی متناسب با ظرفیت هر یک از این اجزا، مشارکت در فعالیت های ترویجی و فرهنگ سازی مانند شرکت در نمایشگاه ها، برگزاری همایش ها و انتشار فصلنامه، از دیگر اقداماتی است که طی حدود دو سالی که از شکل گیری بخش هوشمندسازی در ستاد توسعه فناوری های فضایی و حمل ونقل پیشرفته می گذرد، همیشه مورد توجه نهاده شده است. از سوی دیگر با شناسایی سازمان های دولتی و غیردولتی مرتبط با این حوزه و شرکت های مختلفی که به نوعی می توانند با فعالیت های بخش هوشمندسازی ستاد مرتبط باشند، آنها را به صورت کامل آنالیز کردیم. براساس نتایج این آنالیز بیش از 40 سازمان دولتی و نیمه دولتی و 180 شرکت خصوصی که به نوعی با حوزه حمل ونقل هوشمند در کشور مرتبط بودند، مانند وزارت راه و شهرسازی، شرکت های خودروسازی، اپراتورهای همراه، شرکت های حمل ونقلی یا شرکت های ارائه دهنده خدمات فناورانه حوزه حمل ونقل شناسایی شدند. براساس ظرفیت ها و احتیاجهای این مجموعه ها، طرح های اجرایی ستاد تعریف شدند.

پایش اتوبوس های بین شهری

خدامرادی درخصوص دیگر برنامه های مهمی که در جهت توسعه حمل ونقل هوشمند در کشور پیگیری شده است، شرح می دهد: یکی از مواردی که در جهت توسعه حمل ونقل هوشمند در کشور در حال پیگیری است، بحث ایجاد زیرساخت های تحلیل کلان داده های حمل ونقلی است. استفاده یا بهتر بگوییم تحلیل داده های فراوریشده در حوزه حمل ونقل که از سامانه های هوشمند پایشی مختلف سطح کشور به دست می آیند؛ مانند دوربین های آنالیز تخلف، تردد تعدادها، سامانه های توزین در حال حرکت و ادوات مدیریت ناوگان، مانند مکان یاب که روی وسایل نقلیه نصب می گردد. تحلیل این کلان داده ها می تواند اثربخشی بالایی بر بهبود مدیریت و تصمیم گیری های مدیریتی ایفا نماید.

وی در ادامه می افزاید: بر این اساس سامانه ای با اسم سامانه پایش هوشمند ترابری ناوگان یا به اختصار سپهتن توسعه پیدا نموده است. استفاده از این سامانه در حال حاضر از سوی راهور ناجا برای اتوبوس های بین شهری الزام شده است. این سامانه علاوه بر نظارت بر راننده با استفاده از دوربین های نظارتی، در پایش هوشمند اندازه پیمایش وسیله نقلیه و راستا تردد به یاری راهور آمده است. با نظارت هوشمند تا حد زیادی از تخلفات احتمالی در اندازه مسافت پیموده شده به وسیله اتوبوس جلوگیری می گردد. بعلاوه به توزیع عادلانه سوخت میان وسایل نقلیه ناوگان براساس اندازه پیمایش یاری می نماید. این سامانه علاوه بر دوربین های نظارتی برای آنالیز عملکرد راننده، دارای فرآیندی برای آنالیز گواهینامه راننده در طی راستا است. در سپهتن، راننده در حال رانندگی ملزم به ثبت گواهینامه خود در سامانه است. به این ترتیب، الزام سازمان راهداری به تعویض راننده پس از هشت ساعت رانندگی به صورت هوشمند آنالیز خواهد شد و اگر راننده بعدی گواهینامه خود را در سامانه ثبت نکند، تخلف گزارش می گردد.

خدامرادی با اشاره به اهمیت استفاده از داده های فراوریشده در این سامانه تصریح می نماید: ذخیره سازی و تحلیل داده های به دست آمده در این سامانه، موضوع مهم دیگری بود که در ستاد مورد پیگیری نهاده شد. در حال حاضر از تحلیل این داده ها برای ارائه خدماتی مانند تحلیل رفتار رانندگی راننده ها استفاده می گردد. در این خدمت با تحلیل داده های به دست آمده از نحوه رانندگی راننده، رانندگان پرخطر که رانندگی خطرناکی را در طول راستا یا در نقاط حساس راستا مانند پیچ جاده ها داشته اند، معین می شوند. تشخیص انحراف از راستا هم یکی دیگر از مواردی است که با استفاده از تحلیل داده های سپهتن به راحتی قابل شناسایی شده است. به این ترتیب با پایش هوشمند رانندگان اتوبوس های بین شهری می توان از بروز تخلفات و حوادث احتمالی تا حد زیادی پیشگیری کرد.

به گفته خدامرادی با توجه به مزایای توسعه این سامانه در راستاهای بین شهری، سامانه مشابهی هم برای استفاده در ناوگان اتوبوس درون شهری سامانه سیپاد پیشرفته است. وی در این رابطه شرح می دهد: این سامانه به صورت پایلوت در بعضی اتوبوس های ناوگان عمومی حمل ونقل شهری در حال بهره برداری است، زیرا استفاده از این سامانه بر خلاف سپهتن به الزام قانونی تبدیل نشده است و فقط مشوق هایی برای استفاده از آن در نظر گرفته شده است. امیدواریم با مذاکرات و پیگیری هایی که با سازمان شهرداری ها و دهداری های کشور داریم، بتوانیم استفاده از این سامانه را در اتوبوس های شهری به الزام تبدیل کنیم تا در ادامه شاهد استفاده گسترده از این سامانه هوشمند و مزایای حاصل از آن در ناوگان حمل ونقل عمومی شهری کشور باشیم.

سامانه تماس اضطراری

با توجه به آمار بالای تلفات جاده ای در کشور، یکی از اصلی ترین اولویت ها در بحث استفاده از فناوری های نوین در حوزه حمل ونقل، افزایش ایمنی و امنیت سفرهای زمینی به تعداد می رود. خدامرادی درخصوص اقدامات اجرا شده در این زمینه در کارگروه هوشمندسازی ستاد فناوری های فضایی و حمل ونقل پیشرفته، به جام جم می گوید: در راستای پاسخ به این احتیاج، با تکیه بر ظرفیت و توان علمی موجود در

سه شرکت دانش بنیان، سامانه تماس اضطراری در کشور بومی سازی شده است. محصول فراوری شده در هر سه شرکت با حمایت های ستاد حمل ونقل پیشرفته پیروز به اخذ مجوزهای مورد احتیاج برای بهره برداری شده اند. به درخواست سازمان راهداری استان البرز، یکی از شرکت های خودروسازی خصوصی و یکی از شرکت های بیمه ای کشور، سامانه تماس اضطراری فراوری شده در این سه شرکت به صورت پایلوت در بعضی خودروهای های این مجموعه ها در حال بهره برداری است.

وی درخصوص اهمیت توسعه این سامانه شرح می دهد: سامانه تماس اضطراری در سال های اخیر در بسیاری از کشورها از جمله تمام کشورهای عضو اتحادیه اروپا به الزامات فراوری خودرو اضافه شده است و خودروسازها موظف به استفاده از این سامانه در محصولات شان هستند. کشورهای دیگر مانند ایالات متحده، چین و هند هم در سال های اخیر به شکل گسترده ای از این سامانه استفاده می نمایند.

براساس گفته های خدامرادی، زمانی که سامانه تماس اضطراری روی خودرو نصب می گردد، با استفاده از حسگرهای هوشمندی که دارد، قادر خواهد بود تصادف را تشخیص دهد و موقعیت وسیله نقلیه را بلافاصله به واحد امداد و نجات یا اورژانس گزارش کند. به این ترتیب در سریع ترین زمان ممکن واحد امدادی به محل حادثه فراخوانده می گردد که این موضوع با توجه به آمار بالای مرگ ومیر، به علت دیر اعزام شدن واحدهای امدادی به محل حادثه، می تواند تأثیر چشم گیری در کاهش تلفات تصادفات جاده ای داشته باشد.

وی در ادامه تصریح می نماید: علاوه بر سامانه اتوماتیک، این سامانه مجهز به سیستم دستی هم هست؛ در این حالت دکمه ای در داخل خودرو تعبیه می گردد که با فشردن آن، راننده و سرنشینان خودرو می توانند بلافاصله با مراکز امدادی تماس برقرار نمایند و شرایط خود را برای دریافت خدمات امدادی گزارش دهند.

خدامرادی در پاسخ به پرسش جام جم درخصوص زمان استفاده گسترده از این فناوری در خودروهای شخصی، می گوید: استفاده عمومی و گسترده از این سامانه احتیاج به ایجاد الزامی در شرکت های خودروسازی برای استفاده از این سامانه در فراوریات شان دارد. امیدواریم با پیگیری هایی که از سوی ستاد برای تحقق این الزام در حال اجرا است، به زودی شاهد استفاده وسیع و گسترده از این سامانه هوشمند در خودروهای فراوریی باشیم. لازم به ذکر است وی در خصوص زمان اجرایی شدن این طرح به تاریخ دقیقی اشاره نکرد.

برنامه های پیش روی هوشمندسازی حمل ونقل

خدامرادی درخصوص برنامه های در دست اقدام این کارگروه، در جهت توسعه هرچه بیشتر حمل ونقل هوشمند بیان می نماید: تدوین سند جامع حمل ونقل هوشمند شهری از اقدامات مهمی است که در حال حاضر از سوی ستاد توسعه فناوری فضایی و حمل ونقل پیشرفته در حال پیگیری است. تدوین سند جامع حمل ونقل هوشمند شهری می تواند حدود فعالیت، الزامات توسعه و استفاده از سامانه های حوزه حمل ونقل هوشمند را تبیین کند.

وی می افزاید: علاوه بر این موضوع، در حال پیگیری ایجاد زیرساخت های مورد احتیاج برای توسعه فناوری خودروهای متصل هستیم. خدامرادی درخصوص کاربرد این فناوری تصریح می نماید: در فناوری خودروهای متصل، خودروها می توانند با استفاده از زیرساخت های مخابراتی و اینترنت اشیاء به صورت هوشمند با هم ارتباط برقرار نمایند. به این ترتیب در موقعیت های خطرساز مانند نزدیک شدن غیرمترقبه خودرویی دیگر که می تواند منجر به بروز حادثه گردد، خودرو شرایط را به راننده هشدار خواهد داد.

خدامرادی بعلاوه از در دست اقدام بودن طرح هایی مانند پایش یکپارچه ناوگان سطح جزیره و پایش تخلفات، با استفاده از خودروی پلیس هوشمند در جزیره کیش خبر داده و می گوید: در این طرح قرار است علاوه بر دوربین های نصب شده روی خودروهای پلیس، پهپادهایی به پرواز در آیند و تخلفات را رصد و گزارش نمایند. فعلا این طرح ها در مرحله تحقیق و توسعه است که امیدواریم با همکاری دو خودروساز عظیم کشور به شکل جدی تری دنبال گردد.

عسل اخویان طهرانی - دانش / روزنامه خبرنگاران