12 کتاب خوب برای نوجوانان از نویسندگان ایرانی - مجله بای بلاگ

این دوران گذر از نوجوانی به جوانی و عظیمسالی با تغییراتی چون بلوغ، ورود جدی تر به اجتماع و شناخت خود همراه است. در این راستا کتاب ها می توانند همچون روشنایی در تاریکی راهنمای نوجوانان باشند.

از آنجا که نوجوانی برهه ای حساس از زندگی است، انتخاب کتاب های مناسب که با حال و هوای نوجوانان در هر فرهنگ و کشوری مطابقت داشته باشد، کاری لازم است. ما سعی کردیم کار را برای شما راحت نموده و کتاب هایی برای سنین 12 تا 18 سال، یعنی دوران نوجوانی از نویسندگان ایرانی را گردآورده ایم.

1. هیچ کس جرات ندارد

یک مرد میانسال، قرار است خاطره خودش را از یک قلعه جنی روایت کند. حمید، فتاح، یونس و قادر چهار نوجوانی هستند که قصد دارند به ترسی که تمامی اهالی روستا را در خود فرو برده، غلبه نمایند تا آخرین آرزوی یک پیرمرد رو به مرگ را برآورده نمایند. حمید که راوی رمان است، داستانش را در روایتی غیر خطی بیان می نماید و خواننده همپا با این نوجوان در روستایی دور از دسترس، با ترس و وحشت و هیجان به دنبال دستمالی می گردد که در قلعه جنی جامانده است.

حمیدرضا شاه آبادی، نویسنده هیچ کس جرات ندارد، در این رمان نوجوان، داستانی هیجان انگیز را در بستری تاریخی و سیاسی روایت می نماید. این خصوصیت مشترک آثار شاه آبادی، خوانندگانش را به سمتی می برد که همزمان با خواندن داستانی پرکشش، با بخشی از تاریخ معاصر کشورمان هم آشنا شوند.

شاه آبادی هم پژوهشگر تاریخ است و هم داستان نویس و به همین علت در کتاب هایش اغلب می توان رد پای تاریخ و حوادث سیاسی را به خوبی مشاهده کرد. او نوشتن را با داستان کوتاه شروع کرد و بعد با نمایش نامه نویسی و داستان نوجوان ادامه داد. نوشته های او در حوزه نوجوانان در یک دهه اخیر مورد توجه زیادی نهاده شده است.

منتقدان کتابهیچ کس جرات ندارد را متفاوت ترین اثر نویسنده آن می دانند. در بخشی از این کتاب 142 صفحه ای می خوانید:

2. زیبا صدایم کن

شما با یک داستان غیرمعمول طرف هستید. پدر زیبا در آسایشگاه بیماران روانی بستری است، مادرش دوباره ازدواج نموده و خودش در بهزیستی زندگی می نماید و دلش به شدت گرفته است. دختر نوجوان فکر می نماید که اگر می توانست یک روز در کنار خانواده اش باشد، اوضاع بهتر خواهد شد. پس ریسک عظیمی می نماید و در روز تولد 15سالگی، به تصمیم عجیب پدرش جواب مثبت می دهد. او پدر را از آسایشگاه فراری می دهد و مرد بیمار هم موتور یکی از کارمندان آسایشگاه را پنهانی برمی دارد تا روز تولد دخترش با برای او به یاد ماندنی کند. زیبا ابتدا شوق و ذوق دارد، پس از مدت ها پدرش برگشته و قرار است جشن 15 سالگی را نه در بهزیستی که کنار خانواده اش بگذارند. اما کمی بعد او متوجه می گردد که یک جای کار می لنگد. کنار آمدن با پدری که از بیماری رنج می کشد، بدون یاری پرستاران کار ساده ای نیست.

زیبا صدایم کن روایتی است از نوجوانی بدسرپرست که برخلاف آنچه تصور می نماید زندگی برایش خاتمه نیافته و او بار دیگر شانس تجربه امنیت را پیدا می نماید. پدر که مردی خلاق و دوست داشتنی اما غیرقابل پیشبینی است، بار طنز کتاب را یک تنه به دوش می کشد.

کتاب فرهاد حسن زاده، نثری گیرا و طنزآمیز و ماجرای جالبی دارد که تا آخرین صفحه خواننده را به دنبال خود می کشد. زیبا صدایم کن، در سال 1395 مورد استقبال بسیاری نهاده شد و خیلی زود آوازه اش به گوش غیر ایرانی ها هم رسید و به دو زبان ترکی استانبولی و انگلیسی ترجمه شد. حسن زاده که تا به امروز بیش از هشتاد عنوان کتاب کودک و نوجوان منتشر نموده،به عنوان نامزد ایرانی جایزه جهانی هانس کریستین اندرسن 2018 برگزیده شد. در بخشی از این کتاب حسن زاده می خوانیم:

3. برایم شمع روشن کن

داستان با گم شدن مادر سارا در نخستین روزهای نوجوانی اش شروع می گردد. او که تازه پا به دوازده سالگی گذاشته در خانه ای سوت و کور و در حالی که نمی داند چرا مادرش به یکباره غیب شده، زندگی می نماید. او در حالی که در تنهایی احساس می نماید پدر و مادرش رهایش نموده اند، به یک ایمیل از مردی در آمریکا بر می خورد که گویا تصویرش را در یک عکس قدیمی مدت ها پیش دیده است. یک آدرس ایمیل از مردی که فرسنگ ها دورتر است و مدام حال مادر سارا را می پرسد، بهانه ایمیل های سارا می گردد تا او بتواند راز نبودن مادرش را کشف کند.

نویسنده در این کتاب به خوبی مسائلی که یک نوجوان ممکن است با آن روبه رو گردد را توضیح داده است. قهرمان داستان مریم محمدخانی، دختر نوجوانی است شبیه دختران دوازده ساله دیگری که ممکن است ناگهان یک طوفان زندگیشان را بهم بریزد.

در بخشی از این کتاب که نوشته مریم محمدخانی است، می خوانیم:

4. احتیاط! خطر حمله موش ها

در احتیاط! خطر حمله موش ها ما با یک داستان فلسفی طرف هستیم که برای نوجوانان و به زبانی شیرین و ساده نوشته شده است. اما این تنها کتابی برای خواندن نیست. تصویرسازی هوشمندانه بر اساس داستان٬ ویژگی منحصر به فرد کتاب است که زحمتش را نازنین عباسی کشیده و به کتاب فلسفی سید علی شجاعی جذابیت زیادی افزوده است.

ماجرای کتاب در خصوص روستایی است که موش ها به آن حمله نموده اند و روستایی های وحشت زده نمی دانند که چطور باید از دست این جانوران موذی خلاص شوند. مردم روستا ناچارند برای نجات خود به کدخدا و گربه ها رو بیاندازند و به آنها اعتماد نمایند، اما پس از مدت ها متوجه می شوند که کدخدا و گربه ها و موش ها همه دست در یک کاسه دارند.

احتیاط! خطر حمله موش ها تنها 27 صفحه دارد اما داستان و تصویرهایش مخاطب را تحت تاثیر قرار می دهد و مفاهیم فلسفی که نویسنده در آن گنجانده به زبانی آسان به نوجوانان منتقل می گردد. نویسنده در این کتاب که در سال 1394 برای اولین بار منتشر شد با استفاده از جملات کوتاه و ساده داستانی را روایت نموده که نه تنها برای نوجوانان٬بلکه برای عظیمسالان هم جالب توجه است.

در بخشی از این کتاب می خوانید:

5. ماهی سیاه کوچولو

ماهی سیاه کوچولو داستانی برای همه نسل هاست. صمد بهرنگی نویسنده کودک و نوجوان که خود معلم بود٬ در این کتاب مفاهیمی چون آزادی را به ساده ترین زبان به گوش خوانندگانش می رساند و استفاده او از نماد و نشانه باعث شده تا ماهی سیاه کوچولو به کتابی جالب برای همه دوره ها شناخته گردد.

صمد بهرنگی در مشهورترین داستانش٬ ماجرای ماهی کوچکی را روایت می نماید که در جستجوی دریاست. او جویبار را به امید یافتن آزادی و جهانی عظیم تر ترک می نماید تا به دریا برسد و در این میان گوشش به توصیه های ماهی های عظیم تر بدهکار نیست. نویسنده راوی شوق ماهی کوچولو و موانع مقابل اوست.

کتاب در سال 1347 به قلم صمد بهرنگی نوشته شده. به دلیل افکار چپ گرای نویسنده٬ ماهی سیاه کوچولو برای سال ها تبدیل به مانیفیست گروه های سیاسی چپ بود ٬ اما بعدها مفاهیم انسانی کتاب هم مورد توجه خوانندگان نهاده شد.

نویسنده کتاب در سال 1318 در تبریز به دنیا آمد و در تابستان همان سالی که مشهورترین کتابش را به چاپ رساند٬ در رود ارس غرق شد. مرگ او سال ها محل مناقشه بود و بسیاری این اتفاق را قتل یک نویسنده و یک معلم دلسوز می دانستند. تجربه های بهرنگی در دوران معلمی باعث شد تا او در نوشتن داستان کودک و نوجوان تبحر ویژه ای داشته باشد.

در بخشی از کتاب ماهی سیاه کوچولو می خوانیم:

6. طعم سیب زرد

سینا نوجوانی است که پدرش خانه را ترک نموده و با مادرش زندگی می نماید. او پس از رفتن پدرش با مسائلی مثل اضطراب و شب ادراری روبه روست و مجبور است که زندگی اش را از همسن و سال هایش پنهان کند. سینا در ذهنش یک دنیای دروغین ساخته و آن را با همسالانش در میان می گذارد. در دنیای خیالی او دیگر ترس از رها شدگی، نبود پدر، اضطراب و تنهایی و جلسات طولانی مشاوره جایی ندارند.

ناصر یوسفی کتاب طعم سیب زرد را در سال 1398 منتشر نموده است. او در این کتاب به عمده ترین مسائل نوجوانان می پردازد و همین موضوع دلیل استقبال طعم سیب زرد است. کتاب رویکردی روانکاوانه دارد و راستا سینای نوجوان را از روزهای ترس و تنهایی به سوی روزهای بهتر روایت می نماید.

در بخشی از این کتاب می خوانیم:

8. یکی بود یکی نبود

نود و نه سال از روزی که برای اولین بار کتاب یکی بود یکی نبود، اثر محمدعلی جمالزاده منتشر شد می گذرد. کتاب هنوز یکی از درخشان ترین نثرها را دارد که با طنزی شیرین و انتقادی، به مسائل نگاهی دقیق می اندازد و شما را مبهوت می نماید.

کتاب شامل 6 داستان کوتاه است و اولین مجموعه مدرن داستانی فارسی به حساب می آید. نویسنده همانطور که دغدغه اجتماع دارد، به مسائل زبان فارسی هم واقف است و همه انتقاداتش را با زبانی طنزآمیز و شیرین روایت می نماید. زبان کتاب عامیانه است و هر کسی و از هر قشر و سن وسالی می تواند با آن ارتباط برقرار کند.

جمالزاده در یکی بود یکی نبود، امثال و حکم را در قالب داستان هایی مدرن در آورده و در اختیار مخاطبش قرار می دهد و در این راه از شوخی و طنز استفاده می نماید. منتقدان این کتاب را بهترین اثر نویسنده اش می دانند. جمالزاده که در زمان نوشتن این کتاب سی ساله بود، تا دو دهه بعد از آن اثر دیگری منتشر نکرد و بسیاری این کتاب را مهم ترین نوشته او می دانند. او هفتاد و شش سال بعد از یکی بود یکی نبود، زندگی کرد. داستان اول از این مجموعه به نامفارسی شکر است محبوبیت زیادی دارد.

در بخش هایی از این کتاب می خوانیم:

9. گیله مرد

گیله مرد یک مجموعه داستان قدیمی دیگر از نویسنده مشهور ایرانی، عظیم علوی است. این کتاب شامل نه داستان کوتاه است که گیله مرد مشهورترین آنهاست.

عظیم علوی نویسنده فارسی زبان است که بیشترین شهرت او به همین داستان برمی گردد. ماجرای گیله مرد شورش یک مرد روستایی علیه ظلم و ستم دولت در یکی از روستاهای گیلان است. دهقانی شورشی علیه مالیات بی حساب و کتابی که از او گرفته شده، دست به اعتراض می زند. در غیاب او، همسرش به دست ماموران کشته می گردد و کودک نوزادش تنها می ماند. کمی بعد دهقان به دست ماموران دستگیر می گردد و داستان روایت سفر او به همراه دو مامور، از جنگل های فومن به سمت شهر است و او که فکر فرار را در سر می پروراند و همزمان می خواهد انتقال قتل همسر جوان و بی مادر شدن نوزادش را بگیرد.

10. سروته یک کرباس

یک کتاب دیگر از محمدعلی جمالزاده هم در فهرست ما حضور دارد. سروته یک کرباس، خود زندگینامه یکی از مهم ترین نویسندگان فارسی زبان است. در این کتاب شما شاهد زندگی یک کودک در شهر اصفهان در بیش از صد سال پیش هستید. زبان ساده و صمیمی داستان، دست خواننده را می گیرد و همراه با محمدعلی کوچک با کوچه پس کوچه های اصفهان می برد.

در این میان کتاب شناختی خوب و جالب از فرهنگ غالب بر این شهر در قرن پیش را ارائه می نماید و همزمان باعث آشنایی خواننده با زبان محاوره و شوخی های اصفهانی ها می گردد.

در بخشی از این کتاب می خوانیم:

11. قصه های بهرنگ

کتاب مجموعه داستان هایی برای نوجوانان است. مرزهای واقعیت و رویا در بعضی از قصه ها چنان با مهارت مخلوط شده که خواننده را در خود غرق می نماید. صمدبهرنگی معلم آذربایجانی که در دهه چهل شمسی در ارس غرق شد، نویسنده این داستان ها است. قصه های این مجموعه در خصوص بچه ها و نوجوانان است و برای همان ها هم نوشته شده است.

مشهورترین داستان کتاباولدوز و کلاغ هاست که داستان زندگی دخترکی بی مادر که رویای دوستی و فرار با کلاغ ها را در سر دارد، روایت می نماید. بیست وچهار ساعت در خواب و بیداری قصه مشهور دیگری از این مجموعه است که زندگی بچه ها کار و آرزوهایشان را می گوید.

در بخشی از داستان اولدوز در این کتاب می خوانیم:

12. قصه های مجید

داستان های مجید و مادرعظیمش در اصفهان، برای بسیاری شناخته شده و آشناست. اما شاید برایتان جالب باشد که بدانید در نسخه اصلی کتاب همه ماجراها در روستایی در نزدیکی کرمان می گذرد و هیچ خبری هم از اصفهان نیست.

مجید به همراه مادرعظیم پیرش در روستایی در نزدیکی کرمان زندگی می نماید. او پدر و مادرش را از دست داده و طبع شعر خوبی دارد. سی و هشت داستان این مجموعه از زبان خود مجید و با لحنی طنزآلود و سرشار از ضرب المثل های فارسی و محلی روایت می گردد. داستان ها، هرچند سیرخطی ندارند اما از کودکی تا نوجوانی پسری ریزنقش و باهوش و خوش سروزبان را در دهه 50 شمسی روایت می نمایند. و مهارت نویسنده در تصویرسازی شرایط زندگی مجید و بی بی مثال زدنی است.

مجید قصه ما دوست دارد نویسنده گردد و انشاهایش در مدرسه همواره مورد توجه قرار می گیرد. با این حال معلم ها نمی توانند بر نقص در درس های دیگر چشم ببندند.

• 30 رمان جذاب که نوجوانان حتما باید بخوانند

عنوان داستان های این مجموعه از این قرار است: عاشق کتاب، گربه، ژاکت پشمی، طبل، دعوت، سلمانی سوم، سماور، سفر، عکس یادگاری، آرزوها، دوچرخه، انشا نویس، توپ، سفرنامه اصفهان، تسبیح، اسکناس صدتومانی، طفل معصوم، عیدی، زبان بسته ها، ناف بچه، ماهی، خواب نما، یاد، تشویق، طلبکار، ناظم، هندوانه، شهرت، اردو، بیل، آبگوشت، کراوات، خیاط، کتابخوان، نان، سبیل، نمره، دعوا و آینه ٔ قلب. کتاب در دهه شصت و هفتاد بارها جایزه گرفته و تحسین شد. قصه های مجید به چند زبان از جمله انگلیسی و هلندی هم ترجمه شده است.

در بخشی از داستانناف بچه در این کتاب می خوانیم: