روستای دیزباد؛ با سواد ترین روستای ایران با اولین شبکه برق خصوصی کشور - مجله بای بلاگ

دیزباد در ناحیه شمال کیلومتر 80 جاده مشهد نیشابور و روی سلسله جبال بینالود و در میان رودخانه ها و چشمه های جوشان و باغ های سرسبز قرار گرفته است. روستایی پر از توربین های بادی که وقتی به چند کیلومتری آن می رسید تغییر ناگهانی دما را به خوبی حس می کنید و خنکای ناشی از آب وهوای مطبوع آن، حال و هوای روح و جسمتان را عوض می نماید. تاریخ استنادی این روستا به سال 95 هجری شمسی برمی گردد. نام آن در قرن سوم قصر الریح و سپس چهل اشکوب بوده است. قدمت دیزباد و سوابق فرهنگی آن موجب دگرگونی هویت مردم شده است. تاسیس مدرسه ناصرخسرو دیزباد در سال 1312 از جمله گران بهاترین منابع دگرگونی فرهنگی این دیار بوده است.

بعد از ماسوله، دیزباد معروف ترین روستای پلکانی در ایران است، با این تفاوت که پوشش جنگلی روستای دیزباد مثل ماسوله انبوه و سرسبز نیست.

ویژگی های روستای دیزباد

اکثریت مردم دیزباد در شهرستان مشهد و نیشابور ساکن بوده و اغلب آن ها در فصل بهار و تابستان برای انجام امور مربوط به باغداری در دیزباد به سر می برند. باغداری به روش های نوین شغل دوم اکثریت مردم دیزباد بالا است، لیکن از منظر علاقه به زادگاه و موطن اکثریت مردم به این کار به عنوان شغل نمی نگرند و آن را بهانه ای برای رفتن به دیزباد تلقی می نمایند.

روستای دیزباد روستایی است که مردم آن صددرصد باسواد هستند اولین مدرسه روستای دیزباد در سال 1312 تاسیس شد و ناصرخسرو نام داشت. این روستا توانسته است نخبگانی را به جامعه تحویل دهد که موجب مباهات همه روستاییان است این روستا در سال 1348 به عنوان یکی از معدود روستاهایی صددرصد باسواد دنیا در یونسکو به ثبت رسید.

مردم دیزباد با گویش خاصی سخن می گویند که تا حدودی شبیه گویش مردم نیشابور است.

روستای آسیاب های آبی در قرن سوم هجری، دیزباد را به عنوان قصرالریح می شناختند. بعد از آن هم این روستا به چهل اشکوب و کمی بعدتر هم به دیزباد تغییر نام داد؛ اما مهم ترین عنوانی که این روستا در تاریخ چندین ساله خود یدک می کشد روستای آسیاب های آبی است که در زمان حمله مغول ها به این نام معروفیت یافت. در زمان حمله مغول ها به نیشابور، دیزباد یکی از روستاهایی بود که از این بلای خانمان سوز در امان ماند. به همین علت در مدت زمان کمی، به مرکز آسیاب گندم های منطقه تبدیل شد و مردم از شهرها و روستاهای مختلف به اینجا می آمدند تا گندمشان را آسیاب نمایند. جالب است بدانید هنوز هم بیشتر دیزبادی ها شغل آبا و اجدادی شان یعنی باغداری را ادامه می دهند و نگاه باغداران روستا به منابع فراوری، نگاهی کاملا علمی است. برای استفاده بهینه از آب، تمامی استخرها و کانال های خاکی پوشش داده شده است. حتی کشاورزان روستا هم با تراس بندی های فراوان، اراضی حاصلخیز ایجاد نموده اند تا تعادل دام و مرتع کاملا رعایت گردد. این کارها در کنار توجه ویژه به سلامت و کیفیت محصول باعث شده تا این منطقه به عنوان یکی از صادرنمایندگان عمده گیلاس و آلو به بازارهای اروپایی و حاشیه خلیج فارس تبدیل گردد. تنوع و کیفیت گیاهان دارویی یکی دیگر از سرمایه های طبیعی روستاست و برای بعضی از خانواده ها منبع عایدی محسوب می گردد.

مراسم چیله بجست (گویش محلی)

این مراسم یکی از زیباترین مراسم اهالی دیزباد است. این رسم در دیزباد و بعضی از روستاهای نیشابور در شب آخر بهمن ماه به پاسداشت نعمت های الهی برگزار می گردد و شباهت بسیاری به مراسم چهارشنبه سوری باستانی ایرانیان دارد. مراسمی که در سال های گذشته به دست فراموشی سپرده شده بود اما در سال 93 با همت شورا و اهالی هر چند با حضور اندک افراد ولی به گرمی برگزار گردید.

مراسم نوحصار

این مراسم نیز از معروف ترین مراسم اهالی دیزباد است.

اکثریت اهالی دیزباد اعم از ساکنان روستا و شهرها و نیز دیزبادی های مقیم خارج از کشور سعی می نمایند در این مراسم شرکت نمایند. در گویش محلی نو به دره یو شکلی می گویند که قسمت اول مراسم در آن برگزار می گردد، حصار نیز قلعه ای در دورترین اراضی روستاست که شاهد برگزاری قسمت دوم مراسم است. در خصوص این مراسم دو روایت ذکر شده : اول اینکه به وسیله شخصی عارف به نام امام قلی معروف به خاکی خراسانی که از مشاهیر دیزباد است نقل شده و روایتی است از سیر سلوک این عارف. روایت دوم که بی شباهت به روایت اول نیست بیان می نماید که این سنت از کتاب منطق الطیر عطار نیشابوری و حدیقه الحقیقه سنایی و چند اثر عرفانی دیگر نشئت گرفته و مضمونی از توضیح سلوک و معراج عرفا است. هرچند این مراسم تا حدود زیادی با این دو روایت هم خوانی دارد ولی هر دوی آن ها سینه به سینه نقل شده و در خصوص صحت آن ها نمی توان نظری قاطع داد. در این مراسم که از سحرگاه آغاز می گردد برگزارنمایندگان به صورت گروهی (هر گروه معمولا از بچه ها و عروس و دامادها و نوه های هر بزرگ خاندان تشکیل می گردد البته قابل ذکر است به علت کثرت ازدواج فامیلی یا داخل روستایی که به شدت بین اهالی در دیزباد رایج است این گروه بندی را نمی توان به طور کاملا قطعی تصور کرد) تا ظهر در قسمت اول اتراق نموده و پس از آن با عبور از دو وادی در قسمت اول و پنج وادی در قسمت دوم و درمجموع هفت وادی عشق به فنا فی الله می رسند.

صنعتی

باد محلی منطقه دیزباد با توجه به شرایط مناسبی که دارا است، دارای جنبه مالی محسوب می گردد. این باد با توسعه تفکر استفاده از انرژی های نو در سطح دنیا و کشور به عنوان کانون تامین انرژی آینده منطقه مد نظر قرار گرفته است. مهم ترین مزیت این باد مناسب بودن آن برای فراوری انرژی برق است. بعلاوه در تابستان تا حدود زیادی به تعدیل و لطافت هوا در منطقه ها میانی و شمالی دشت نیشابور یاری می نماید. با توجه به این شرایط نیروگاه بادی دیزباد در سال 2002 در این منطقه احداث شد.

محصولات روستای دیزباد

این روستا دارای خاک بسیار حاصلخیز و آبی بسیار گوارا و غنی از املاح مفید و بسیار خنک بوده که این موارد در کنار باغداری بسیار علمی و اصولی که زاییده سواد همه اهالی روستا است باعث بازده کمی و کیفی باغ ها شده و محصولات کاملا ارگانیک درجه یک را به وجود می آورد، به طوری که بعضی محصولات آن در دنیا در زمره برترین ها در شاخه محصولات باغی ارگانیک است. ظرفیت ممتاز روستا از یک طرف و توجه ویژه به سلامت و کیفیت محصول از طرف دیگر این منطقه را در رده صادرنمایندگان عمده گیلاس و آلو به بازارهای اروپایی و حاشیه خلیج تبدیل نموده و تنوع و کیفیت گیاهان دارویی نیز از دیگر سرمایه های طبیعی این روستاست. محصولات کشاورزی دیزباد شامل گیلاس، آلو، سیب، آلبالو، گردو، بادام، زردآلو، هلو، گلابی، توت و... بوده که بیشترین محصولات آن گیلاس، آلو، سیب، گردو و آلبالو است

مشاهیر روستای دیزباد

امام قلی خاکی خراسانی از شاعران فارسی زبان در سده 11 هجری قمری

محمد فدایی خراسانی از شاعران و نویسندگان فارسی زبان در سده 12 هجری قمری.

اولین شبکه برق خصوصی کشور

اوایل وسیله روشنی بخش روستای دیزباد، مولدی بود که با زغال سنگ کار می کرد. با این حال با غروب خورشید و تاریک شدن هوا، تنها وسیله روشنی بخش مردم سوسوی ستارگان بود. این بود که مردم روستا به فکر افتادند تا همچون مردم شهرهای تهران، تبریز و مشهد فکری به حال رفت وآمد در شب بنمایند. کاری که محصلان و دانش آموزان دیزبادی به خوبی از پس آن برآمدند و اولین شبکه برق خصوصی روستا را به کار انداختند. دانش آموزان و معلمان دیزبادی سرمایه عظیمی برای مردم روستا بودند. آن ها با همکاری یکدیگر و مردم و با استفاده از چراغ های سفالی، فلزی و شیشه ای منازل، کوچه ها و حتی معابر روستا را مجهز به برق و روشنایی کردند تا مردم برای رفت وآمد در تاریکی هوا مسئله ای نداشته باشند. کسانی بودند که هر شب نردبان به دوش، همراه با ظرف های نفتی و روغن گیاهی و حیوانی در دست، چراغ های دیوارکوب و فانوس های آویزان روی تیرهای چوبی را روشن می کردند. البته بیشتر این چراغ ها به خاطر اینکه مخزنشان کوچک بود و بعلاوه به خاطر سوخت کم تا ساعاتی بعد از بامداد روشن می ماندند. با این حال بیشتر مردم سعی می کردند تا با تاریک شدن هوا خودشان را به خانه برسانند و به تاریکی شب نخورند. برای همین روشن نبودن روستا در آن ساعات مشکل چندانی به حساب نمی آمد.