آیین قهوه خوری در ایران - مجله بای بلاگ

آیسان زرفام| قهوه یا چای؟ در ایران این سؤال آنقدر ها هم رایج نیست، آنچه درون قوری در آشپزخانه ها آماده شده در بیشتر مواقع چای است. شاید کمی عجیب به نظر برسد، اما ایران کشوری است که قهوه خانه های آن چای می فروشند، و این در حالی است که سابقه حضور قهوه خانه ها در ایران قدیمی تر از چای است. نوشیدن قهوه، نوشیدنی پرطرفدار و مشهور خاورمیانه سابقه بیشتری از چای در ایران دارد.

پیش از آنکه چای از چین و هندوستان به ایران وارد شود یا در قرن 13 خورشیدی در ایران کشت شود قهوه رواج بیشتری در میان مردم ایران داشته است. اگرچه تاریخ یا شاید اقتصاد ذائقه ایرانی ها را به سمت چای برده، اما قهوه های سنتی و بومی وآیین ها و آداب و رسوم مربوط به تهیه آن در بعضی قسمت های کشور همچنان باقی مانده است.

این روز ها شیوه های غربی تهیه قهوه در ایران بیشترین رواج را دارند، اما ایرانی ها هم شیوه های خودشان را برای تهیه قهوه دارند و نتیجه آن هم طعم متفاوتی نسبت به قهوه های غربی است.

آیین قهوه خوری در خوزستان

هموطنان عرب در خوزستان، آیین قهوه خوری بسیار مشهوری دارند که رعایت تمام آداب آن به مهارت بسیاری احتیاج دارد. در این آیین، دانه های قهوه در ظرفی به نام المحماس روی زغال، برشته (رُست) و سپس با هاون کوبیده می شوند، عرب های خوزستان به ازای هر نفر یک فنجان آب در ظرفی به نام گم گم می ریزند و روی حرارت زغال، آب را جوش می آورند.

بعد از آن به مدت 30 ثانیه ظرف را از روی حرارت برمی دارند تا کمی خنک شود، سپس قهوه را به اندازه یک قاشق غذاخوری برای هر نفر درون آب می ریزند و صبر می نمایند تا قهوه بیست دقیقه خوب جوش بخورد و دم بکشد. سپس قهوه را در ظرف مسی و قوری مانندی به نام دله می ریزند و 10 دقیقه صبر می نمایند. پس از آن قهوه آماده نوشیدن است. سرو نماینده قهوه از سمت راست مجلس، آغاز به دادن قهوه به میهمان ها می نماید.

او فنیان را که فنجان کوچک بدون دسته ای است و در حدود یک سوم آن از قهوه غلیظ و تلخ پرشده، با دست راست به میهمان ها می دهد و میهمان ها هم باید آن را با دست راست بگیرند و بدون زمین گذاشتن قهوه را بنوشند، اگر میهمان باز هم قهوه بخواهد بدون هیچ کلامی فنجان را به ساقی باز می گرداند، اما اگر دیگر قهوه نخواهد فنیانش را به چپ و راست تکان داده، سپس آن را به ساقی می دهد.

فنیان بسیار شبیه فنجان اسپرسو است و مقدار قهوه ای که درون آن ریخته می شود تقریباً به اندازه 1 شات اسپرسو است. بعضی پیش از سرو قهوه ادویه هایی مانند میخک درون دله می ریزند. فنجان اول قهوه الهیف است، که ساقی آن را می خورد تا میهمانان از سالم بودن آن مطمئن شوند، فنجان دوم الضیف نامیده می شود که میهمان موظف به خوردن آن است، الکیف و السیف فنجان های سوم و چهارم هستند که در صورت در خواست میهمان به او داده می شود.

این آیین با رسومات خاص دیگری هم همراه است مثلاً تعارف نماینده باید برادر بزرگتر خانواده میزبان باشد. این آیین نوعی خوش آمد گویی و میهمان نوازی به حساب می آید. در خوزستان این قهوه به شکل دیگری هم ارائه می شود. در بازار ها و گذر های شلوغ، افرادی این قهوه را روی زغال درست می نمایند و به عابران می فروشند و تا زمانی که مشتری فنیانش را به چپ و راست تکان نداده برای او در فنجان قهوه می ریزند.

خوردن این مدل قهوه نه تنها درمیان بومیان رواج دارد بلکه به یکی از جاذبه های گردشگری هم تبدیل شده است. این آیین در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است.

قهوه یزدی

قهوه بومی و مشهوردیگر در ایران، قهوه یزدی است که آیین تهیه آن در فهرست میراث ناملموس ملی به ثبت رسیده است. این شیوه تهیه قهوه در یزد به دوره قاجار برمی شود و همچنان هم در این شهر رواج دارد. برای تهیه این قهوه علاوه بر پودر قهوه ترک از هل، گلاب و نبات هم استفاده می شود و مدت آماده سازی آن بسیار طولانی و حدود 7 ساعت است.

برای تهیه این قهوه تمامی این مواد را به همراه آب درون کتری مسی یا ظرف مسی می ریزند و روی حرارت قرار می دهند. ارائه این قهوه در یزد در مراسم روضه، ختم و بویژه در مراسم سوم درگذشتگان بسیار مرسوم است.

قهوه انوشه؛ قهوه انوشه نوشیدنی دیگری است که آیین تهیه آن در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است. این قهوه در شهر نوش آباد در نزدیکی کاشان تهیه می شود و در آیین های شادی یا سوگ مورد استفاده قرار می گیرد. برای تهیه این قهوه، پودر قهوه و شکر را به آب جوش درون ظرف مسی اضافه می نمایند و صبر می نمایند تا 3 ساعت بجوشد سپس حدود 3 ساعت هم اجازه می دهند که قهوه دم بکشد.

بعضی در مراحل آخر به این قهوه دارچین و هل هم اضافه می نمایند. در چند دهه گذشته تهیه این قهوه به صورت گسترده منسوخ شده بود، اما به تازگی در ورودی شهر زیرزمینی نوش آباد یک کافه اقدام به احیای این قهوه نموده است.

خیرات قهوه

علاوه برآیین های یاد شده که بسیار گسترده و مشهور هستند در آیین های کوچکتری هم ردپای قهوه در ایران دیده می شود، مثلاً خاندان صفا در تکیه تجریش در شمیران حدود 200 سال است که در ایام محرم قهوه خیرات می نمایند. قدمت خیرات آن ها تقریباً به اندازه قدمت تکیه تجریش است.

این خاندان هم در ظرف های مسی قهوه را آماده می نمایند. در حسینیه سادات اخوی هم که از جمله قدیمی ترین حسینیه های ایران است و در دوره قاجار احداث شده و بیشتر عزاداران آن را زنان تشکیل می دهند، از دوره قاجار مرسوم بوده است که برای پذیرایی از قهوه و قلیان استفاده می کردند. این حسینیه در نزدیکی چهارراه سیروس در تهران واقع شده است.

tour-malaysia.ir: تور مالزی ارزان قیمت، تور پنانگ، کوالالامپور، لنکاوی، تور لحظه آخری مالزی را همراه ما باشید.

bestcanadatours.com: مجری سفرهای کانادا و آمریکا | مجری مستقیم کانادا و آمریکا، کارگزار سفر به کانادا و آمریکا