سیاه دوزی شاهکوه هنری برگرفته از طبیعت

به گزارش مجله بای بلاگ، در شاهکوه سیاه دوزی بیشتر بر روی لباس های محلی زنان به وسیله نخ سیاه، بر روی پارچه سفید کرپ پشمی، چلوار، ابریشمی با استفاده از نقوش بته جقه، گل های ساده، خطوط شکسته و منحنی انجام می گردد. البته درگذشته تنها به روی لباس زنان و حوله، این نوع سوزن دوزی دیده می شد اما امروزه دامنه کاربرد آن کمی گسترده تر شده است و در نقش اندازی روی سجاده، جانمازی، تابلو و… به کار می رود.

لباس محلی شاهکوه از زیبایی و سادگی خاصی برخوردار است و نقوش آن به شکل بدوی در بستر سفید پارچه خودنمایی می نماید. زنان روستا بدون نقشه و به طور ذهنی نقوشی انتزاعی و ملهم از محیط اطراف و طبیعت موجود در منطقه را به روی لباسشان می دوزند؛ به نام نمونه می توان به شباهت نقش کج بته با درخت سرو کوهی یا اورس که محل رویش آن در کوه های شاهکوه است و حضور پرندگانی چون کبک و گنجشک و خروس در این منطقه و طرح ول ولو که نشان از کوه های شاهکوه اشاره نمود.

بعضی دیگر از این نقوش ازجمله لوتوس، فروهر و… برگرفته از نمادهای مذهبی در هنر و معماری دوره هخامنشیان است؛ در آثار مردم شاهکوه می توان وجود نشانه های نیلوفر 12 پر را که در سیاه دوزی نقش بسته، مشاهده کرد. در نقش ترنج روسری زنان و عناصر معماری این روستا هم می توان نشانه هایی از آیین مهر و نقش خورشید را دید.

با توجه به باور مردم بومی شاهکوه که گفته می گردد فلسفه سیاه دوزی همچون فلسفه تولد انسان است که از عالم پاکی پا به عرصه هستی گذارده و سفیدی لباس، نمادی از پاکی و درستی عالم دگر است. زمانی که زندگی فرد آغاز می گردد مانند نقش ها و طرح های سیاه دوزی آهسته و قدم به قدم بستر سفید زندگی از امور خوب و بد انسان نقش زده می گردد؛ پس برای هر نقش نام و هویتی تعریف شده است.

قندکله (کله قندی)، ول ویلی (زیگزاگ)، ول ویلی قندکله، تیب سیاهک (نقطه سیاه) یا ستاره، ول پته (کژ بته یا کج بته)، جیکا (گنجشک)، ﮐﮏ (کبک)، خروس و… از اسامی نقوش در سیاه دوزی شاهکوه است. دوخت های به کاررفته در این سوزن دوزی عبارت اند از تک دوزی ساده، تک دوزی قندکله، ﭼﺒﻠﻮکی (سه دندانه)، دندان موشی دسته بندی، زنجیره دوزی، زیگزاگ، ساقه دوزی، سرخس دوزی، بست افقی و عمودی که بیشترین دوخت بکار رفته در آن بخیه عمودی و افقی است.

برای دوخت نقوش در سیاه دوزی شاهکوه ابتدا طرح موردنظر روی پارچه طراحی شده که غالباً این امر به وسیله مردان روستا صورت می پذیرد، آنگاه با نخ سیاه طرح اولیه به شیوه زنجیره دوزی، شماره دوزی، ساقه دوزی و زیگزاگ دوخته می گردد و در بخش های محدودی از طرح، به صورت نگینی از رنگ هایی چون قرمز، سبز و گاهی زرد برای دوخت غنچه و کاسبرگ ها بهره می گیرند. نقوش به کاررفته در آن متشکل از گل با ساقه های بلند، سرو به شکل کج بته و اشکال هندسی مثل زیگزاگ و خطوط منحنی است که تمامی طرح در محدوده و کادری معین معین می گردد.

به نکته حائز اهمیتی که دراین بین می توان به آن اشاره نمود این است که سیاه دوزی شاهکوه تنها یک رشته صنایع دستی به حساب نمی آید بلکه چندین رشته بومی را در دل خود جای داده است که از آن جمله می توان به دوخت لباس محلی، نساجی سنتی، نخ ریسی، رنگرزی و. . اشاره نمود. درواقع با حفظ یک رشته می توان عملاً از چندین رشته حمایت و آنان را از معرض خطر فراموشی حفظ کرد و نگاه علاقه مندان و گردشگران را به سمت هنرهای ارزشمند منطقه ها روستایی استان جلب کرد.

سیاه دوزی روستای شاهکوه در اسفندماه سال 1394 به شماره 1156 در لیست میراث ناملموس کشور به ثبت رسید.