غارهای آجانتا ، میراثی کهن در دل کوه های هند - مجله بای بلاگ

موقعیت جغرافیایی غارهای آجانتا

غارهای باستانی آجانتا در 56 کیلومتری جنوبِ شهر جالگائون، در یکی از استان های هند به نام مَهاراشترا قرار دارند. این غارها در خارج از روستایی به همین نام و در بخشی از کوه های گهات غربی واقع شده اند. معابد زیبای آجانتا در شیب سنگیِ دره ای U-شکل و در امتداد رودخانه ای به نام وگهور (Waghur) ساخته شده اند.

ماجرای کشف غارها

کشف غار

غارها حدود هزار سال زیر جنگل های انبوهی پنهان بودند و به صورت مکانی متروکه در آمدند، اما کاملاً اتفاقی پیدا شدند. ماجرا از این قرار است که در سال 1819 میلادی، یک افسر انگلیسی به نام جان اسمیت که به همراه چند تنِ دیگر، برای شکار به این منطقه آمده بودند، در راستا خود تصادفاً با غارهایی کشف نشده برخورد کردند. غارهایی که نمونه ای عالی از هنر مذهبی بودایی هستند. بدین ترتیب پس از قرن ها پنهان ماندن، درهای غار دوباره به روی انسان ها گشوده شد.

طی چند سال، آوازه کشف غارها در همه جا پیچید و به هدفی برای سو ءاستفاده افراد سودجو و شکارچیان گنج تبدیل شد. اندکی بعد، توجه باستان شناسی به نام جیمز فرگوسن که به شدت به تاریخ معماری و عتیقه جات هندی علاقه مند بود، به غارها جلب شد. این باستان شناس تصمیم گرفت به مطالعه و تحقیق روی این معابد تاریخی که در دل کوه حفر شده اند، بپردازد. او غارها را شماره گذاری کرد و اقدامات مهم و ارزشمندی را در جهت حفظ این گنجینه باستانی انجام داد. از جمله این اقدامات، بازسازی و احیای نقاشی های داخل غارها با یاری گرفتن از نقاش، عکاس و عتیقه شناسی به نام رابرت گیل بود.

این مجموعه در سال 1983 میلادی وارد لیست میراث جهانی یونسکو شد و در حال حاضر به وسیله و تحت کنترل و نظارت سازمان مطالعات باستانی هند(ASI) نگهداری می شود.

تاریخچه غارهای آجانتا

غارآجانتا

مجموعه غارهای آجانتا در دو مرحله ساخته شده اند. نخستین مرحله به سده دوم پیش از میلاد و زمان حکومت سلسله ساتاوانا (قرن دوم پیش از میلاد- قرن 2 میلادی) برمی شود که غارهای 8، 9، 10، 12، 13و A15 در این زمان احداث شدند. در این دوره، هینه یانه که از شاخه های دین بودا است، رواج داشت. فعالیت این بخش از آجانتا، تا قرن اول میلادی ادامه پیدا کرد. مرحله بعدی در قرن های 5 و 6 میلادی و با حمایت حاکمان امپراتوری واکاتاکا (قرن 3 تا 6 میلادی)، و به طور خاص پادشاه هاریسنا (Harisena) انجام شد. در آن موقع، گرایش زیاد اندیشه های هند به اسطوره سازی سبب پیدایش شاخه جدیدی از دین بودا به نام مهایانه (Mahayana) شد که اعمال دینی سخت تری نسبت به هینه یانه داشت.

مرگ ناگهانی هاریسنا باعث متوقف شدنِ ساخت آجانتا گشت.

غارهای سی گانه آجانتا و معماری آن ها

غار

مجموعه معابد آجانتا شامل 30 غار است که هر یک ویژگی خاص خود را دارند. 5 مورد از این غارها چایتیا (سالن های مخصوص دعا و مراقبه راهبان بودایی ) و بقیه ویهارا (معبد بودایی) هستند. جزئیات خیره نماینده و تحسین برانگیزی که در نقاشی های دیواری و مجسمه های این غارها وجود دارد، آن ها را در شمار برترین غارنگاره های باستانی هند قرار داده است. نقاشی هایی که با رنگ های گرم و زنده طبیعی و مصنوعی رنگ آمیزی شده اند. رنگ هایی که با گذشت بیش از هزار سال هنوز بخش زیادی از آن ها سالم به جای مانده اند. تأثیرپذیری از سبک های معماری مناطقی چون سریلانکا و تبت در نقاشی های غارهای آجانتا کاملاً مشهود است. در بیشتر این مجسمه های سنگی و نقاشی های دیواری، زندگی بودا و پیروانش و آموزه های دینی و فلسفی او را نشان می دهد. در ادامه هر یک از غارها را به صورت مختصر معرفی می کنیم. آغاز نامگذاری غارها، به ترتیب از نزدیک ترین غار به روستای آجانتا است.

این غار یک ویهارا (معبد بودایی) است که به قرن های 6 و 7 میلادی تعلق دارد. فضایی مربعی شکل که دارای حیاطی بزرگ و ایوانی با چندین اتاقک است و جلوی این ایوان، ستون هایی دیده می شوند. بعلاوه یک تالار مرکزی با 14 اتاقک، یک دالان و یک خلوتگاه درونی دارد. در خلوتگاه، تندیسی سنگی از بودا با حالت نشسته به چشم می خورد. این الگو در بیشتر غارهای آجانتا تکرار می شود. درگاه ورودی غار، پر از نقش و نگارهای زیبا از الهه های رودخانه و درخت، کوتوله های در حال پرواز و … است.

در تزئینات حاشیه های بالای غار از اَشکالی همانند اسب ها، شیرها، گاوها و راهبان در حال مراقبه استفاده گشته که به طرز استادانه ای بر روی سنگ ها حکاکی شده اند. گذشته از معماری و سنگ تراشی های کم نظیر، نقاشی های فوق العاده ای که بخش اعظم غار را پوشانده اند نیز هر بیننده ای را به وجد خواهد آورد. این نقاشی های دیواریِ با ارزش، افسانه های جاکاتا، که مجموعه داستانی بزرگی از تولدهای قبلی بودا است را به تصویر می کشند. نقاشی ها و کارهای هنری این غار بیشتر مضامین و شکلی شاهانه و ملوکانه دارند و مورخان بر این عقیده اند که به دستور امپراتور هاریسنا، ساخته شده است.

غارهای آجانتا

از دیگر نکته های جالب این غار، قسمتی از نقاشی هاست که فرستادگانی از ایران را نشان می دهد. گفته می شود این نقاشی مربوط به یک رویداد واقعی در بارگاه پولاکشی دوم(از پادشاهان هند) در اواخر قرن 6ام میلادی است.

غارهای آجانتا

معبد شماره 2، ایوانی با چند اتاقک در جهات مختلف، تالاری ستون دار با ده اتاقک در اطراف، سرسرا و یک گاربهاگریها (خلوتگاه درونی و جایگاه مقدس) دارد. هنگامی که قدم به غار می گذارید، نقاشی های زیبا و رنگارنگی که تمامی سقف ها، دیوارها و ستون های غار را پوشانده اند، شما را غرق در حیرت خواهد نمود. سنگ تراشی ها و نقاشی ها، مضامین زیبایی درباره انسان، حیوانات، گیاهان، الهه های بودایی و … دارند، که آن را به نمونه ای عالی و مهم در میان غارهای آجانتا تبدیل نموده است. بیشتر تصاویر و حکاکی های این معبد، به زنان و فعالیت های مربوط به آن ها اختصاص یافته و تصویرگر زنان قدرتمندیست که نقش برجسته ای در جامعه داشته اند. در بخش دیگری از نقاشی ها که متعلق به قرن پنجم است، مدرسه ای دیده می شود که گروهی از بچه ها در حال گوش دادن به صحبت های آموزگار خود هستند و گروه دیگر به انجام کاری مشغولند.

این غار، معبدی نیمه کاره بوده و تنها چیزی که در آن دیده می شود، ایوانی ستون دار است.

غارهای آجانتا

بزرگ ترین معبدِ موجود در غارهای آجانتا بوده و در ساخت آن از الگوی پایه حاکم بر تمامی معابد این مجموعه پیروی شده است. با یک ایوان ستون دار که شامل تعدادی اتاقک در اطراف خود است، آغاز می شود. این ایوان به یک تالار مرکزی با چند اتاقک راه می یابد و به یک سرسرا و نهایتاً یک گاربهاگریها منتهی می شود. نمای این غار تزئینات بسیار زیادی دارد که واقعاً مجذوب نماینده و خیره نماینده اند. بخش هایی از غار ناقص است و تصاویر نیمه کاره بزرگی از بودا در قسمت های مختلف آن دیده می شود.

غارهای آجانتا

در اینجا فقط یک ایوان سرپوشیده T-شکل به چشم می خورد، که نقش درگاهِ ورودی غار را دارد. جالب است بدانید که این بخش هیچ یک از ویژگی های معماری و مجسمه سازی هنرمندانه حاکم بر سایر غارهای آجانتا را ندارد و تزئینات چارچوب درگاه ورودی، تنها نقش مایه های معماری این غار هستند.

غارآجانتا

دارای دو طبقه زیرین و بالایی است و در هر دو طبقه، تمثالی از بودا در حالت های مختلف دیده می شود. تحقیقات نشان می دهد که زمانی یک ایوان سرپوشیده در طبقه پایین وجود داشته، اما در حال حاضر اثری از آن باقی نمانده است. در سرسرا و زیارتگاه طبقه زیرین، نقاشی های دیواری زیبایی قابل مشاهده است.

غارهای آجانتا

معبدی با دو رواق که به وسیله ستون هایی هشت ضلعی نگه داشته می شوند. دارای یک تالار مرکزی تقریباً مستطیلی و یک گاربهاگریها است که مجسمه ای از بودا در جایگاه وعظ آن قرار گرفته است. تعداد مجسمه های این غار زیاد است. حکاکی ها بسیار ساده هستند.

غارآجانتا

احتمالاً قدیمی ترین معبد مجموعه است و ساخت آن به زمان حکومت ساتواهانا (یک قرن پیش از میلاد) برمی شود. بر اثر رانش زمین بخش بسیاری بزرگی از غار شماره 8 از بین رفته و تنها یک خلوتگاه که هیچ تمثالی از بودا در آن وجود ندارد، به جای مانده است.

غارهای آجانتا

غار شماره 9 یکی از قدیمی ترین چایتیا(سالن دعا و مراقبه )های دسته جمعی، در مجموعه غارهای آجانتا و مربوط به یک قرن پیش از میلاد است. در هر دو طرفِ صحن اصلی سالن، یک راهرو وجود دارد که با ردیف 23 تایی از ستون ها از صحن اصلی جدا شده اند. سقف سالن، طاقی شکل است اما راهروها سقف صاف و مسطحی دارند. در نمای بیرونی نیز، یک پنجره بزرگ طاقی شکل را مشاهده خواهید کرد. در بخش هایی نظیر نمای بیرونی، ستون های هشت ضلعی و سقف، نشانه هایی از تیر و الوارهای چوبی وجود دارد که ثابت می نماید در ساخت بخش هایی از غار، از چوب استفاده شده و این چوب ها با گذشت قرن های طولانی از بین رفته اند. شواهد تاریخی نشان می دهد که نقاشی ها در زمان ساخت غار کشیده شده و در قرن پنجم میلادی بازسازی شده اند.

غارآجانتا

این غار نیز یک چایتیا(سالن دعا و مراقبه دسته جمعی) بوده و طرح آن بسیار شبیه به غار شماره 9 است. یک چایتیا با مساحتی حدود 380 متر مربع و ارتفاع 11 متر دارد. راهروهای دو طرف سالن با 39 ستون 8 ضلعی از صحن اصلی جدا شده اند. این سالن اولین و قدیمی ترین چایتیای ساخته شده در غارهای آجانتا است که به قرن دوم پیش از میلاد باز می شود. بودا و راهب یک چشم، فیل هایی با 6 عاج و … از جمله نقاشی های این بخش هستند.

غارهای آجانتا

یک معبد قرن پنجمی است و قسمت هایی چون ایوان ستون دار، جایگاه مقدس، تمثالی از بودا در حالت موعظه و یک نیمکت بزرگ دارد. یکی از مجذوب نمایندهیت های غار 11 به تصویر کشیده شدنِ گذار از مرحله هینه یانه به مهایانه (شاخه های آیین بودا) است.

غارهای آجانتا

احداث این معبد بین قرن دوم پیش از میلاد تا قرن اول پیش ازمیلاد برمی شود. بخش جلوییِ معبد کاملاً از بین رفته و فقط دارای یک سالن مرکزی با سه اتاقک در سه ضلع داخلی آن است. درِ اتاقک ها طاقی شکل بوده و در بالای آن ها نقش و نگارهای زیبایی به چشم می خورد. بر اساس یکی از کتیبه های به جا مانده از غارهای آجانتا، این معبد به عنوان یک پیشکش به وسیله تاجری به نام گَهانامَدَدا ساخته شده است.

غارهای آجانتا

معبدی که احتمال می رود مربوط به یک قرن پیش از میلاد باشد. میزان آن نسبت به غارهای پیشین کمی کوچک تر است و تنها یک تالار مرکزی بدون ستون، با 7 اتاقک دارد.

غار 14، یک ویهارای نیمه کاره است. در ابتدا قرار بود که معبد بسیار بزرگی در اینجا ساخته شود اما تنها نیمه جلویی آن به مرحله اجرا رسید و ناتمام ماند. آنچه هنگام ورود به این معبد نگاه ها را به خود جلب می نماید، تصویر زنی در حال شکستن شاخه درخت شوریه است. این نماد، سَلَبهانجیکا نامیده می شود.

• غارهای 15، 16 و 17

غارآجانتا

این غارها با پیروی از طرح کلی معابد آجانتا اما با ابعاد متفاوت بنا شده اند. همگی دارای ایوانی ستون دار، تالاری بی ستون، یک سرسرا و یک خلوتگاه درونی(جایگاه مقدس) که مجسمه ای از بودا در آن قرار گرفته است، هستند.

معبد شماره 15 در اواسط قرن پنجم بنا گشت. در هنگام شماره گذاری غارهای آجانتا، بنایی که در مجاورت معبد شماره 15 قرار گرفته است از نظرها پنهان ماند. این غارِ قدیمی که تنها شامل یک تالار مرکزی کوچک و بدون ستون است، پس از کشف، A15 نامیده شد.

غار 16 در انحنای دره U-شکل واقع شده و یکی از بزرگ ترین نمونه های احداث شده در غارهای آجانتا است. تالار بسیار بزرگی دارد و مجسمه غول پیکری از بودا در خلوتگاه درونی آن دیده می شود. در این بخش، شاهد تعدادی از برترین نمونه های نقاشی دیواری باستانی در هند خواهید بود. در این نقاشی ها به تصویرگری وقایع و رویدادهای زندگی بودا پرداخته شده است.

غار شماره 17 کلکسیونی بی نظیر و ارزشمند از نقاشی ها و نقش مایه های معماری است،که لذتِ تماشا آن ها قابل توصیف نیست. با پرسه زدن در این غار شیفته زیبایی های آن می شوید. نقاشی های این قسمت به تعدادی از برترین و مجذوب نماینده ترین داستان های جاکاتا(مجموعه داستان هایی درباره زندگی های پیشین بودا) اختصاص دارد.

اشتباهاً به عنوان غار شماره گذاری شده و احتمالاً بخشی از غار شماره 19 است که با گذر زمان به عنوان گذرگاهی بین غارهای 17 و 19 مورد استفاده قرار می گرفت. این بخش تنها یک ایوان دو ستونه دارد.

غارهای آجانتا

بخش قابل توجه این غار، نمای بیرونی آن است که سرتاسر آن را نقش مایه ها و حکاکی های پیچیده و زیبا پوشانده اند. غار شماره 19 یک چایتیا است که راهروهای دو طرف آن با ردیف های 17 ستونه، از صحن اصلی جدا می شوند. در انتهای سالن یک استوپا (سازه ای تپه مانند، نماد مرگ بودا و مکانی برای پرستش) قرار گرفته است که به شکل تاج، و همانند چتری مجسمه ایستاده ی بودا را در برگرفته و این تاج تا سقف طاقی شکل سالن می رسد.

معبدی که طرح کلی آن مشابه سایر ویهاراهای موجود در غارهای آجانتا است، اما نکته جالب آن است که در غار 20، سرسرا جلوتر از تالار مرکزی قرار گرفته است. پلکان های این بخش به زیبایی هرچه تمام تر خودنمایی می نمایند. از دیگر بخش های برجسته غار می توان به یک تابلوی سنگی بزرگ که 7 بودا و همراهانشان را نشان می دهد، اشاره نمود.

غارهای آجانتا

اولین غاری که پشت آبشار قرار گرفته است. ویهارایی به جا مانده از قرن پنجم و با ایوان ستون دار، تالار ستون دار و خلوتگاه درونی که شمایل بودا در آن حجاری شده است. ستون ها دارای نقش های مجذوب نمایندهی هستند و نقاشی ها، بودا را در حال موعظه برای گروهی از مردم نشان می دهد. آثار به جامانده روی سقف ثابت می نماید که زمانی سرتاسر آن پوشیده از نقاشی های زیبا و رنگارنگ بوده است.

غارآجانتا

معبدی کوچک که تالار مرکزی آن فاقد ستون است و تنها 4 اتاقک ناتمام دارد. اشکال و فرم های مختلفی از بودا در قالب مسمه های سنگی در این غار دیده می شود. پشت دیوار زیارتگاه(خلوتگاه درونی)، تصویری از بودا را که در شرایط پرالامبا پاداسانا(Pralamba Padasana) که حالت خاصی از نشستن است، به نمایش می گذارد.

غارآجانتا

این ویهارای ناتمام همانند دیگر معابدِ ساخته شده در غارهای آجانتا، دارای یک ایوان، یک سالن مرکزی بدون ستون، یک سرسرا و یک خلوتگاه درونی است. غار 23 بیشتر با سنگ تراشی های ماهرانه و استادانه و پیچیده بر روی ستون ها و دیوارها شناخته می شود. دربان های ناوا(نیمه انسان-نیمه مار) از دیگر حکاکی های برجسته این بخش هستند.

غارهای آجانتا

بزرگ ترین بخش، بعد از غار شماره 4 و احتمالاً یکی از آخرین غارها است. اگرچه ساخت آن نیمه کاره ماند اما در سردر ورودی اشکال زیبایی از چند شمایل در حال پرواز به چشم می خورد که دو تای وسطی تاجی را نگه داشته اند. تخمین زده می شود که در زمان متوقف شدن کار، حدود 200 کارگر در اینجا مشغول بوده اند.

غارآجانتا

در سطح بالاتری نسبت به سایر غارهای آجانتا قرار گرفته است و یکی دیگر از بخش های ناتمام مجموعه است. هیچ خلوتگاه درونی در آن دیده نمی شود و تالار مرکزی آن برخلاف بقیه معابد آجانتا، اتاقکی ندارد.

غارآجانتا

غار 26 یک چایتیا(سالن دعا و مراقبه) است که تاریخ ساخت آن به قرن 5 میلادی بازمی شود. شاخص ترین بخش این غار، به تصویر کشیدن مرگ بودا بر روی دیوار راهروی سمت چپ است. نمونه مجذوب نماینده دیگر از نقاشی های دیواری، یک گروهِ خانوادگی را نشان می دهد که تمام فضای اطراف آن ها با گل آراسته شده است. این نقاشی، شکلی ایده آل از یک جامعه انسانی را به نمایش می گذارد. ستون های داخل سالن، دیوارهای راهروها و نمای بیرونی ساختمان، به زیبایی و مهارت هرچه تمام تر تزئین شده اند.

احتمال می رود که بخشی از غار 26 باشد. در دو طبقه احداث شده است. طبقه فوقانی آن تا حدی تخریب گشته اما طبقه زیرین تمامی بخش های یک معبد آجانتایی را در خود دارد.

غارآجانتا

یکی از غارهای ناتمام آجانتا که کارگرانش قبل از اینکه نیمه کاره رهایش نمایند، ستون های ایوان را ساخته بودند. در حال حاضر امکان بازدید از این غار وجود ندارد.

یک چایتیای ناقص که بین غارهای 20 و 21، در بالاترین سطح نسبت به سایر غارها واقع شده است. امکان دسترسی به این غار وجود ندارد.

غارهای آجانتا

هنگام پاکسازی و آواربرداری از غارهای 15 و 16، غار دیگری کشف شد که بنایی نسبتاً کوچک است. ورودی باریکی دارد و سالن داخلی آن دارای سه اتاقک است.

راه های رفتن به غارهای آجانتا

به وسیله هواپیما: فرودگاه محلی اورنگ آباد، نزدیک ترین فرودگاه به غارهای تاریخی آجانتا است. می توانید ابتدا از شهرهای بزرگی چون بمبئی و دهلی خود را به اورنگ آباد برسانید و سپس راستا 333 کیلومتری تا آجانتا را با تاکسی طی کنید.

به وسیله قطار: ایستگاه جالگائون که در فاصله 56 کیلومتری از آجانتا قرار گرفته است، نزدیک ترین ایستگاه قطار به غارهاست. از بیشتر شهرهای بزرگ هند، می توان به وسیله قطار به جالگائون رفت و سپس با استفاده از تاکسی به غارهای آجانتا رسید.

به وسیله اتوبوس: می توانید ابتدا به طریقی به اورنگ آباد بروید و سپس با استفاده از خطی که مقصد آن بوستان و باغ وحش سیدارت (Siddharth) است، در ورودی مجموعه آجانتا پیاده شوید.

زمان های بازدید از مجموعه آجانتا

گردشگران می توانند در تمام روزهای هفته به جز دوشنبه، از ساعت 9 صبح تا 5 عصر از این غارهای افسانه ای تماشا نمایند.

منبع:سـفـرزون

منبع: دیجیاتور