اجرای شفافیت آرا معطل تصمیم هیات رئیسه، بدون قانون جدید هم شفافیت ممکن است - مجله بای بلاگ

به گزارش گروه دیگررسانه های خبرنگاران، تعداد زیادی از شاخص های شفافیت با اراده هیأت رئیسه محقق می گردد. شفافیت شرایط طرح ها و لوایح، شفافیت مشروح مذاکرات، شفافیت مهمانان نماینده، شفافیت حضور و غیاب و تأخیر نماینده و. شاخص هایی هستند که صرفا به خواست هیأت رئیسه بستگی داشته و زیرساخت های قانونی تحقق آن ها موجود است.

شفافیت مسؤولان در سال های اخیر بیش از پیش مورد مطالبه و خواست عمومی بوده است. کارشناسان، شفافیت را ضامن پیشگیری از فساد، ارتقاء کارآمدی مسؤولان و نهاد های حاکمیتی و نیز افزایش میزان پاسخگویی کارگزاران دولتی می دانند. همچنین شفافیت زمینه مشارکت مردم در حوزه های مختلف، از اقتصاد و قانونگذاری گرفته تا مبارزه با فساد را فراهم می نماید؛ لذا مطالبه شفافیت را می توان یک مطالبه زیرساختی برای دستیابی به اهداف چندگانه توصیف کرد.

موضوع شفافیت در مجلس شورای اسلامی نیز در سال های اخیر مورد توجه نمایندگان بوده است. این موضوع برای نخستین بار در شهریور سال 97 در قالب طرحی تحت عنوان الحاق دو تبصره به ماده 119 قانون آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی و با موضوع شفافیت آراء نمایندگان، تقدیم هیأت رئیسه وقت مجلس شد. موضوع شفافیت آراء وکلای ملت در مجلس دهم، چندین بار دیگر و در قالب طرح های مختلفی مطرح شد، اما هیچ کدام از آن ها به خاتمه نرسیده و تصویب نشدند.

نمایندگان مجلس یازدهم که یکی از وعده های اصلی آن ها در کارزار تبلیغات انتخاباتی، پیگیری مقوله شفافیت در مجلس شورای اسلامی بود، در همان روز های آغازین فعالیت این مجلس، طرح شفافیت آراء نمایندگان را تدوین و تقدیم هیأت رئیسه کردند. درباره طرح شفافیت آراء، نظرات و گرایشات مختلفی وجود دارد. عده ای بر لزوم تصویب هرچه سریعتر آن تاکید داشته و خواهان شفافیت آراء بدون هیچ قید و شرطی هستند.

برخلاف نظر این گروه، بعضی از نمایندگان و کارشناسان بر این باورند که طرح شفافیت آراء، عوارضی همچون افزایش پوپولیسم و نفوذ بیش از پیش لابی های قدرت، در مجلس شورای اسلامی را در پی خواهد داشت لذا باید زمان بیشتری صرف آنالیز کارشناسی این موضوع شده و ابعاد و تبعات احتمالی آن احصاء شده و مورد مداقه قرار گیرد.

باتوجه به اظهارات بعضی نمایندگان از مجلس که زمان آنالیز نهایی طرح شفافیت آراء نمایندگان را بعد از انتها تعطیلات مجلس اعلام نموده اند، ضروری است تا بار دیگر، اما از زاویه ای متفاوت به موضوع شفافیت مجلس پرداخته گردد.

بی تردید جهت تدوین و تصویب منطقی هر طرحی احتیاج است تا در ابتدا به این سوالات پاسخ دهیم:

1. اهداف مدنظر از تدوین این طرح چیست؟

2. طرح مذکور چه میزان در تحقق اهداف مدنظر پیروز خواهد بود؟

3. اجرای طرح مذکور چه هزینه هایی را در پی خواهد داشت؟

4. آیا راستا جایگزینی که علاوه بر افزایش احتمال تحقق اهداف مدنظر، هزینه کمتری را در پی داشته باشند، وجود ندارد؟

در حالی بعضی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در سال های اخیر تمام تمرکز خود را تنها بر روی تحقق شاخص شفافیت آراء قرار داده اند که یافته های کارشناسان حاکی از آن است که شفافیت مجلسی در جهان، ده ها شاخص گوناگون دارد. شاخص های سهل الوصولی که از یک سو اهداف مدنظر شفافیت آراء نمایندگان را تامین نموده و از سوی دیگر هزینه های اجتماعی طرح مذکور را نیز از بین خواهند برد.

علاوه بر آن، لازمه تحقق گروه دیگری از شاخص های شفافیت مجلسی، تنها و تنها عزم و اراده هیأت رئیسه مجلس بوده و احتیاج به تقنین و یا هر اقدام دیگری ندارند. در این شاخص های شفافیت، هیأت رئیسه مجلس می تواند خود راسا ورود نموده و با اتخاذ تصمیماتی آن ها را محقق کند. در ادامه، گزارش حاضر، علاوه بر تبیین این گروه از شاخص ها، اختیارات قانونی هیأت رئیسه مجلس در مورد تحقق هر یک از آن ها بیان خواهد شد.

1-1. انتشار اطلاعات شرایط طرح ها و لوایح

اطلاع از شرایط کلی طرح ها و لوایح در دستور کار مجلس می تواند ملاک خوبی جهت ارزیابی عملکرد مجالس باشد. موضوعات و تعداد طرح ها و لوایح در دستور کار، نشانگر دغدغه مجلس در حوزه های مختلف است. تحقق این شاخص زمینه ای را فراهم می نماید تا اندیشکده ها و مراکز پژوهشی، با رصد مداوم طرح ها و لوایح بیان شده در مجلس شورای اسلامی، علاوه بر مورد مداقه قرار دادن آنها، به موضوعات مغفول مانده در مجلس نیز بپردازند.

در حال حاضر این امر به طور بسیار ناکارآمدی در سایت مرکز پژوهش های مجلس انجام می گردد؛ به گونه ای که حتی متن بعضی از طرح ها در زمان قانونی برای اظهارنظر در اختیار مرکز پژوهش های مجلس و سایر اندیشکده ها قرار نمی گیرد. برای بهبود میزان اثربخشی انتشار طرح ها و لوایح، باید در چگونگی انتشار و همچنین به روز بودن سایت مذکور تجدید نظر کرد.

1-2. انتشار مشروح مذاکرات صحن علنی

طبق اصل 69 قانون اساسی، مذاکرات مجلس شورای اسلامی باید علنی بوده و گزارش کامل آن به وسیله رادیو و روزنامة رسمی به اطلاع عموم برسد. هم اکنون مشروح مذاکرات صحن در قالب فایل PDF در سایت www.rrk.ir منتشر می گردد که متاسفانه از کیفیت قابل قبولی برخوردار ناست. انتظار می رود مجلس شورای اسلامی مشروح مذاکرات را با قابلیت جستجوی برخط در قالب های ماشین خوان منتشر کند.

1-3. ثبت و انتشار اسامی مهمانان نماینده

انتشار اسامی مهمانانی که به واسطه نماینده در مجلس (صحن علنی، کمیسیون ها و دفتر ایشان) حضور پیدا می نمایند، با شرح محلی که مهمان قرار است حضور یابد (صحن، کمیسیون یا غیره)، علت حضور، مدت زمان تقریبی حضور و شغل مهمان می تواند اقدامی موثر در جهت شفافیت مجلس قلمداد گردد.

تحقق این شاخص، از یک سو حضور لابی گر هایی که دائماً در مجلس رفت و آمد دارند را کنترل نموده و از سوی دیگر مسئولیت اقداماتی که هر یک از مهمانان در مجموعه مجلس انجام می دهند بر عهده نماینده قرار داده و در سابقه وی ثبت می نماید.

1-4. انتشار حضور و غیاب و تأخیر نماینده در جلسات صحن و کمیسیون

نظم صحن علنی و کمیسیون ها همیشه یکی از دغدغه های رهبر معظم انقلاب بوده است. تجربه دوره های گذشته نشان می دهد که تکیه بر برخورد انضباطی هیأت رئیسه با نمایندگان بی نظم پاسخ مناسبی به شرایط وخیم مجلس در این موضوع نیست؛ بنابراین تنها راه باقی مانده را می توان انتشار عمومی حضور و غیاب و تاخیر نماینده ها دانست تا بلکه به واسطه رصد و پیگیری مردم و رسانه ها نمایندگان بی نظم اهتمام بیشتری به رعایت شیوه نامه های اجرایی مجلس داشته باشند.

1-5. انتشار میزان مشارکت نماینده در رأی گیری های صحن علنی و کمیسیون

انتشار میزان و نوع مشارکت نمایندگان در رای گیری های صحن علنی علاوه بر شفافیت محدود آراء و امکان استفاده از مزایای آن را فراهم می آورد؛ به نظم بیشتر نمایندگان نیز می انجامد. انتشار آمار هایی نظیر میزان مشارکت در رای گیری، تعداد آراء مثبت، منفی و ممتنع داده شده توسط نمایندگان و مواردی از این دست یاری شایان توجهی به نظم مجلس خواهد نمود. علاوه بر این قدری از مسئولیت گریزی بعضی از نمایندگان در عدم مشارکت در رای گیری یا دادن رای ممتنع خواهد کاست.

1-6. ثبت و انتشار متن و مشخصات سوالات و تذکرات نماینده در صحن و کمیسیون

در این مورد باید توجه داشت که نباید بی گدار به آب زد و انتشار این نوع از اطلاعات به معنی فعال تر بودن نماینده برداشت گردد؛ لذا در این موارد باید این اطلاعات به گونه ای منتشر نگردد که نمایندگان را به ارائه سوالات و تذکرات بی فایده ترغیب کند.

1-7. ثبت و انتشار موضوعات مربوط به اداره و بودجه مجلس

هیأت رئیسه و رئیس مجلس مسئول اداره امور اجرایی و هزینه بودجه مصوب هستند. از طرفی نه تنها هیچ قانونی ارائه اطلاعات مربوط به عملکرد اداری و بودجه ای مجلس را منع ننموده بلکه قوانین متعددی از جمله قانون اساسی، آئین نامه داخلی مجلس و قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات ارائه هرچه بیشتر گزارش هایی از عملکرد هیأت رئیسه در این زمینه را خواهان شده اند.

1-8. ثبت و انتشار اطلاعات مربوط به هزینه ها نمایندگان

هزینه های مرتبط با دفاتر نمایندگان، حقوق و مزایا و سایر هزینه های نمایندگان از جمله سفر های داخلی و خارجی و ....

همانطور که بیان شد، هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی می تواند به دور از مسائل و حواشی مطرح شده پیرامون طرح شفافیت آراء با انتشار اطلاعات شاخص های فوق گام مهمی در راستای شفافیت مجلس بردارد و این موضوع فقط و فقط به اراده ایشان بستگی دارد.